Uyanık olsa da, beyin durmadan çalışır, düşünür, öğrenir ve karar verir. Ancak, bu yoğun çalışmanın bir fiyatı var. Bir fabrikanın atık ürettiği gibi, beyin faaliyetleri sırasında bazı zararlı maddeler biriktirir.
Peki bu “çöp” nasıl temizlenir? Burada, çoğu insanın farkında olmadığı Glimfatik sistemi devreye giriyor. Beynin özel “temizlik ekibi” olan bu yapı, sadece uyurken ve beyinde biriken toksinleri sessizce süpürürken aktive edilir. Bu görünmez gece hareketi, bellek becerilerinden dikkat becerilerine kadar birçok zihinsel işlevi doğrudan etkiler.
Assoc Nöroloji Uzmanı. Bu maddelerin temiz olması gerektiğini vurgulayarak Dr. Hasan Armağ uysal, “beyin bütün gün çalışırken egzoz gazları olarak kalıntılar üretiyor. Nöronların, protein atıklarının, toksik maddelerin ve metabolik kalıntıların aktivitelerini takiben” çöp “diyoruz.
“Yepyeni bir pencere aç”
Doç. “Beyin hücreleri bu faza hafifçe indirgenir, aralarındaki boşluklar genişler. Bu şekilde, serebral omurilik sıvısı bu alanlarda daha kolay filtrelenir ve biriken toksinleri süpürür. Kurban ile uyuyorsunuz, küçük ama etkili bir temizlik ordusu beyninizde çalışıyor” dedi. Glimfatik sistemi uzun zamandır farelerde bilinmektedir, ancak insan beyni Doç. Hasan Armağ Aysal, “Hayvan deneylerinden biliyorduk, ancak bu sistemin insan beyninde çalıştığını açıkça gösteremedik. Yeni görüntüleme yöntemleriyle, bu sistemin varlığı masanın üzerinde. Bu beyin sağlığını anlamak için yeni bir nane penceresi açıyor” dedi.
Hem yedekleme hem de eleme süresi
Glimfatic sisteminin doğrudan bellekle ilişkili olduğunu gösteren uysal, “Öğrenme sırasında geçici dosyalar beynimizde açıktır. Ancak bu dosyaları kalıcı belleğe yazmak.
“Derin uykuya gidemezseniz, bu temizlik tam olarak gerçekleştirilemez”
Glimfatik Sisteminin Sağlıklı Bir İşleminde çalışmak için düzenli ve kaliteli uykunun öneminin altını çizmek, Doç. Dr. Hasan Armivan Uysal, “Düzensiz uyku, ghitoton sisteminin frenine basmak gibidir. Eğer yeterince derin uyuyamazsanız, bu temizlik yapılamaz. Bu, beyin hücrelerine toksinlerin ve hasara yol açabilir. Aynı zamanda, ekrandan kaçınarak, uyku önemi gibi, ekrandan kaçınma” dedi.
“Egzersiz sistemin bir arkadaşıdır”
Doç. Dr. Hasan Armağ Aysal, “Kronik stres, beyin vasküler yapıyı ve sıvıların akışını keserek bu sistemi durdurabilir. Egzersiz sistemin dostudur; kan akışındaki artış temizlemeyi kolaylaştırır. Özellikle antioksidanlar açısından zengindir.
Nörodejeneratif hastalıklarda rol oynayabilir
Doç. Dr. Hasan Armakan Uysal sözlerine şöyle devam etti: “Alzheimer’da biriken beta-amiloid, Parkinson’da, alfa-senüklein’i bu hastalıkların zamanında belirlenmesinde toksik proteinlere biriktirdi.
“Hafıza sorunları ile doğrudan ilişkilendirilebilir”
Doç. Dr. Hasan Armivan uysal, “Yaş, sıvı dolaşımının ilerlemesini ve beyin dokusundaki düşüşlerin esnekliğini yapar. Bu temizlik yeteneğini azaltır. Bu durum doğrudan yaşlılıkta gözlemlenen bellek problemleriyle ilişkili olabilir” dedi.
“En etkili tedavi kaliteli uyku”
Doç. Glimfatic sistemi göstermek için kullanılan gelişmiş MR tekniklerine atıfta bulunan Dr. Hasan Armağ Aysal, sözlerini aşağıdaki gibi tamamladı: “Difüzyon tensörünün (DTI) görüntülenmesi ve glimfatik sistemin işleyişine ilişkin öneriler veren perivasküler boşlukların görünürlüğü, ancak en büyük tedaviyi güçlendirecek araştırmaya girebilir, ancak en büyük ve en etkili tedaviyi güçlendirebilir.
5 Beyin Temizliği için Altın Kural
Ritüel bir uyku geçişi oluşturun: Beyin her gece aynı saatte uyumaya hazırsa, temizleme sistemini daha etkili bir şekilde yönetir. Uyumadan önce, bu süreci sıcak bir duş, loş bir ışık veya sakin ile desteklemek.
Başınızı yüksek tutarak uyku: Başın biraz yüksek olduğu bir uyku pozisyonu, beyin omurilik sıvısının akışını kolaylaştırarak glimfatik drenajı artırabilir.
Alkol ve sigarayı sınırlayın: Bu maddeler, beyin damarlarının geçirgenliğini keserek temizleme işlemine zarar verebilir. Özellikle gece geç saatlerde alkol tüketimi bu sistemi bastırır.
Gün boyunca kısa yürüyüşler yapın: Yavaş bir tava yürüyüşü de beyin damarlarının dolaşımını arttırır, dolaylı olarak glimfatic sistemi destekler. Uzun oturum saatleri bu işlemi zorlaştırıyor.
Bazen “hiçbir şey” yapmazlar: Beyin deşarjlarını yükleyen aşırı bilgiler. Günde 10-15 dakikalık sessizlik anları zihinsel boşluk oluşturur ve sistemin “aşırı phile” ile tıkanmasını önler.
(IHA)